W Przeworsku jako mieście powiatowym ziemi przemyskiej  odbywały się   sądy ziemskie - pierwszej instancji, przeznaczone dla szlachty, które załatwiały  zatargi majątkowe i inne sprawy sporne cywilne. Spisane akta tego sądu rozpoczynają się od roku 1437 i przechowywane są we Lwowie.Przeworsk był świadkiem głośnych sporów  między  Stanisławem Stadnickim  z Łańcuta a rodziną Korniaktów i Ligęzów w latach 1573 - 1575, zaś w roku 1604 między Andrzejem Ligęzą  z Pietraszówki i jego stryjem Mikołajem z Rzeszowa.Od XVII wieku sądy ziemskie odbywały się w budynku zlokalizowanym w północnej stronie Rynku, na rogu ulicy  Krakowskiej w miejscu obecnej kamienicy  Związku Gminnych Spółdzielni.Był to  okazały, dużych rozmiarów, murowany, piętrowy budynek ze sklepionymi pomieszczeniami na parterze.Przez środek parteru przechodziła obszerna sień przelotowa, dawniej zajezdnia.Na uwagę zasługiwała sieć piwnic o dwóch kondygnacjach : jedna z nich wychodziła daleko w głąb rynku. Budynek już w średniowieczu był skanalizowany i połączony z głównym kolektorem miejskim.Po rozbiorze władze austriackie zajęły go na c.k. Sąd  Powiatowy oraz więzienie urządzone w pomieszczeniach  parterowych od strony podwórza.W więzieniu tym przytrzymywani byli liczni powstańcy z roku 1863  aresztowani przez władze austriackie. Pisze o tym Józef Białynia - Chołodecki w „Pamiętnikach z powstania styczniowego", Lwów 1913 s. 379.  Podaje on, że Tadeusz Malina, syn miejscowego lekarza, jako mały chłopiec  używany był do przemycania środków  ułatwiających ucieczkę powstańcom z aresztów sądowych.Po odzyskaniu niepodległości, do roku 1938 budynek  zwany „starym sądem" służył dla Sądu Grodzkiego. Stanowił on  własność Gminy Miasta Przeworska.Po zwolnieniu budynku przez  Sąd  w 1938 r. zarząd miejski opracował projekt jego adaptacji  na nowy cel - szkołę zawodową. Do przebudowy niestety nie doszło, bowiem niemieckie władze okupacyjne zarządziły rozebranie  budynku w 1940 r.

W okresie międzywojennym Naczelnikiem Sądu Grodzkiego w Przeworsku był  Sędzia Jakub Armata.

W związku ze złym stanem technicznym budynku  Sądu przy ul. Krakowskiej 2 w dniu 12 lipca 1934 r. Rada miejska pod przewodnictwem burmistrza adwokata Marcina Głąba na wniosek Magistratu uchwaliła budowę nowego budynku na potrzeby Sądu  Grodzkiego  w Przeworsku, na parceli  należącej  do Gminy Miasta Przeworska  położonej  przy ul. Lwowskiej  tzw. „stara poczta".Organizacyjnie Sąd Grodzki w Przeworsku przynależał wówczas do Sądu Okręgowego w Rzeszowie.

Ogłoszony konkurs na projekt budowlany wygrał  projekt inż. architekta Wacława Nowakowskiego. Kosztorysowy koszt budowy szacowany był na kwotę 223, 865 zł. Kierownictwo budowy powierzono inż. Stanisławowi Sierankiewiczowi. Prace rozpoczęto  1 czerwca 1935 roku. Budowa finansowana była z własnych środków Gminy Miejskiej oraz pożyczki uzyskanej  przez władze  miejskie  z małopolskiego Towarzystwa  Cukrowniczego  w Przeworsku.Prace budowlane przy nowym gmachu wykonywane były systemem gospodarczym, zaś prace  wykończeniowe prowadził budowniczy Walenty Rybacki.

Od połowy1937 roku, gdy prace przy budowie Sądu  dobiegały końca rozpoczęły się  ciekawe pertraktacje między władzami miejskimi a władzami sądowniczymi co do warunków  umowy najmu nowego gmachu Sądu  a w szczególności wysokości czynszu.

Na posiedzeniu w dniu 2 czerwca 1937 r. Rada Miejska uchwaliła wysokość czynszu dla Sądu w wysokości 2000 zł miesięcznie. Prezes Sądu Okręgowego w Rzeszowie  nie zaakceptował czynszu w takiej wysokości, wniósł o ustalenie go w wysokości opłaconej do tej  pory za  wynajmowanie „starego sądu". Władze miejskie  podniosły argumenty w postaci nowoczesności  nowego gmachu, jego  wielkości. Prezes Sądu Okręgowego zagroził, że w razie braku zgody na opłacanie czynszu  w dotychczasowej wysokości Sąd  w Przeworsku zostanie zlikwidowany i przeniesiony częściowo do  Łańcuta i Leżajska. Ostatecznie po kilkumiesięcznych pertraktacjach na posiedzeniu Rady Miejskiej w dniu  28 października 1937 roku uchwalony został czynsz w wysokości  proponowanej przez  władze sądownicze.

Rada  Miejska  wzięła  pod uwagę, że likwidacja  Sądu w Przeworsku narazi miasto na niepowetowane straty, a władze  miejskie „postawi pod pręgież " opinii publicznej. Może to  wywołać  również konsekwencje w postaci przeniesienia także siedzib innych urzędów publicznych z Przeworska a w szczególności  Starostwa. Radni podkreślili, że godząc się na warunki władz sądowych miasto zyskuje atut za  utrzymaniem Starostwa, albowiem wykazuje w ten sposób życzliwe ustosunkowanie się  do potrzeb  państwowych. 

Budowa nowego gmachu Sadu Grodzkiego oficjalnie zakończona została 15 grudnia 1937 r. W dniu 18 grudnia1937 r. odbyło się  uroczyste poświęcenie budynku. Oddano do użytku 1- piętrowy, budynek o nowoczesnej jak na ówczesne czasy bryle, który zapewniał  optymalne  warunki dla sprawowania wymiaru sprawiedliwości. 

Sąd w Przeworsku funkcjonował  również w okresie okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej.Po wyzwoleniu Przeworska Sąd Powiatowy w Przeworsku wznowił działalność 26 sierpnia 1944 roku  w swojej siedzibie pod kierownictwem Prezesa Jakuba Armaty. Ówczesne władze polityczne miasta podjęły jednak decyzję o przeniesieniu siedziby Sądu Powiatowego do budynku przy ul. Krakowskiej, w którym obecnie  mieści się  Bank Spółdzielczy w Przeworsku.W budynku przy ul. Lwowskiej umiejscowione zostały organy bezpieczeństwa, milicja, prokuratura.Prezesem Sądu Powiatowego został następnie Sędzia Karkosza.

Kolejnym  wieloletnim Prezesem był Sędzia Władysław Przyprawa, który sprawował kierownictwo Sądu  w okresie od  1956 roku  do 1979 roku.

W 1974 roku podjęta została decyzja o rozbudowie dawnej siedziby Sądu przy ul. Lwowskiej. Do gmachu Sądu dobudowane zostało  skrzydło  północne, w którym znalazła siedzibę Milicja Obywatelska. W 1978 roku siedziba już wówczas Sądu Rejonowego przeniesiona została ponownie do budynku przy ul. Lwowskiej. W nadbudowanym drugim piętrze umiejscowiona  została  siedziba Prokuratury Rejonowej. 

Kolejnymi Prezesami Sądu Rejonowego w Przeworsku byli:

Sędzia Sądu Rejonowego Jan Stankiewicz w okresie  lat 1979 do 1990 roku,

Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Kluz w okresie od 1990 do 1994 roku,

Sędzia Sądu Rejonowego Grażyna Wrzosek w okresie  od 1994 do 2002 roku,

Sędzia Sądu Rejonowego Bogumiła Krupa  od 2002 roku do 2010 roku.

Sędzia Sądu Rejonowego  Mariusz Fołta  od 2010 roku do 2012 roku.

 

Na skutek zmian w organizacji  sądownictwa Sąd Rejonowy w Przeworsku funkcjonował w strukturach Sądów Okręgowych w Przemyślu, Rzeszowie, Krośnie a od  2005 roku działa ponownie w strukturze Sądu  Okręgowego w Przemyślu.

Od 1992 roku w ramach struktury organizacyjnej Sądu Rejonowego w Przeworsku działa Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Sieniawie obsługujący prowadzenie  ksiąg wieczystych terenu gmin Sieniawa, Adamówka, Tryńcza i miasta Sieniawa.

Rozszerzająca się kognicja sądownictwa sprawiła, że baza lokalowa  którą dysponował  Sąd  była wysoce niewystarczająca.

W wyniku wieloletnich starań w 2005 roku sfinansowana została transakcja  kupna od  Gminy Miejskiej w Przeworsku  nieruchomości budynkowej położonej  przy  ulicy Stepkiewicza. Po przeprowadzeniu generalnego remontu w  nabytej nieruchomości umiejscowiono Wydział Ksiąg Wieczystych oraz  Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej.

W związku ze zmianami organizacyjnymi struktury sądownictwa z dniem 1 stycznia 2013 roku Sąd Rejonowy w Przeworsku zniknął z mapy administracyjnej sądów, zaś funkcjonujące wydziały stały się wydziałami zamiejscowymi Sądu Rejonowego w Jarosławiu. Przywrócenie Sądu Rejonowego w Przeworsku nastąiło z dniem 1 stycznia 2015 roku na podstawie uchwalonej tzw. Prezedenckiej noweli Prawa o ustroju sądów powszechnych i wynikających z niej rozporządzeń.  

 

Podmiot udostępniający informacje: Sąd Okręgowy w Przemyślu
Opublikowany dnia: 09 grudzień 2008 Aktualizowany dnia: 06 lipiec 2023
Opublikowany przez: Przemysław Kisała Aktualizowany przez: Bogda Węglowska
Licznik odwiedzin: 20101 Autor / Zatwierdzający: Brak danych
Wersje:
2023-07-06 11:55:09 Bogda Węglowska Zobacz zmiany
2023-07-06 11:51:57 Bogda Węglowska Zobacz zmiany
2022-11-08 11:33:59 Administrator Zobacz zmiany
2022-11-08 11:09:52 Administrator Zobacz zmiany
2022-11-08 11:01:39 Administrator Zobacz zmiany
2022-11-08 11:01:20 Administrator Wersja oryginalna